Heb je last van hyperventilatie?
Voor je het weet zit je je hyperventilatie (per ongeluk) erger te maken. Hoe komt dat en wat kan je er dan tegen doen? Daar gaat dit artikel over.
In dit artikel bespreek ik, naast de oorzaken, ook enkele veel voorkomende behandelingen van hyperventilatie die, volgens interessant wetenschappelijk onderzoek, de paniek enkel nog vergroten. Die “tips” zijn voor de duidelijkheid te vermijden. Hier kom ik wat lager in het artikel op terug.
Heel concreet loopt het bij hyperventilatie mis met de balans in je lichaam. Als je teveel ademhaalt (meer dan 20-25 keer per minuut), dan ben je veel zuurstof aan het inademen, waardoor de zuurstof/carbon dioxide balans verstoord wordt.
Op het moment dat je begint te hyperventileren is er zowel een fysieke als een mentale onbalans in je lichaam. Je bent waarschijnlijk verkeerd aan het ademhalen, maar dat is slechts een symptoom! De oorzaak is dat je lichaam in paniek aan het schieten is omdat het denkt dat je in gevaar bent. Als je daar dan mee begint in te zitten en bijvoorbeeld je ademhaling onder controle probeert te krijgen, of in een zakje begint te blazen, dan maak je alles erger. Hoe dat komt leg ik in onderstaande video uit.
Wat is de oorzaak van hyperventilatie?
De oorzaak van hyperventilatie vind je zowel op lichamelijk als op mentaal vlak. Door te piekeren, stress te voelen of intens met iets bezig te zijn (waar je je zorgen over maakt), begin je op de verkeerde manier te ademalen. Je lichaam is op dat moment snel zuurstof aan het binnenhalen omdat het je spieren van extra veel zuurstof wil voorzien (we zien lager in dit artikel waarom je lichaam dit doet). Daardoor kan er een tekort aan koolzuurgas ontstaan waardoor je de symptomen van hyperventilatie begint te voelen.
Eens je die voelt, heb je natuurlijk door dat er iets niet pluis is. Dus dat is het moment waarop je zal doorhebben dat je aan het hyperventileren bent. Dat voelt niet leuk aan, dus ga je mogelijk denken: “euh neen ik wil dit nu niet voelen, ik wil me normaal en rustig voelen” enzovoort. Je gaat je met andere woorden verzetten. Daardoor verhoog je de stress in je lichaam, waardoor de hyperventilatie versterkt wordt.
Hoe meer je je verzet, des te meer je de hyperventilatie voedt!
De belangrijke vraag is, waarom wil je lichaam extra zuurstof binnenhalen? Waarom begint het zomaar verkeerd te ademhalen?
Dat is omdat het op dat moment angstig wordt en denkt dat er iets met je aan de hand is, dat je in gevaar bent. Een belangrijke oorzaak van hyperventilatie is inderdaad gewone, pure angst.
Om hyperventilatie aan te pakken, moeten we dus eerst kijken naar waarom je lichaam die fout maakt. Dat begrijpen was belangrijk voor mij toen ik m’n eigen hyperventilatie en angsten lang geleden overwon, maar ook voor de vele mensen die ik ondertussen geholpen heb. Daarna moeten we nagaan waarom één van de meest aangeraden behandelingen tegen hyperventilatie de bal compleet mis slaat en alles enkel erger maakt (wetenschappelijk bewezen).
Waarom begint je lichaam verkeerd te ademhalen en te hyperventileren?
Je lichaam doet heel veel zonder dat jij er bewust mee bezig moet zijn. Je hoeft je lichaam bijvoorbeeld niet te vragen om je ontbijt te verteren, of om alsjeblief dat verkoudheidsvirus van die dame naast je die écht wel haar hand voor haar mond had kunnen houden tijdens het hoesten aan te pakken. Dat gebeurt allemaal automatisch. Wanneer je lichaam denkt dat er een probleem of gevaar is, schiet het in actie.
Bij grotere gevaren die vasthangen aan hevige stress of angst, gaat het lichaam een defensiemechanisme lanceren, zoals je me in de video hierboven zag uitleggen. Als jij je zorgen maakt over iets, dan denkt je lichaam dat je in gevaar bent! Hoe meer zorgen je je maakt of hoe meer stress je hebt, des te groter het gevaar voor je lichaam.
Dus begint het je voor te bereiden op dat gevaar. Het gaat er van uit dat er slechts enkele opties zijn, mogelijk ga je moeten vechten met het gevaar, of gaan lopen. Dat is wat ons lichaam duizenden jaren heeft moeten doen. Indien je vele eeuwen geleden in gevaar was omdat je een beer of sabeltandtijger tegenkwam, dan waren dat je opties. Blijf even volgen nu, want er is weldegelijk een stevig oorzakelijk verband met de hyperventilatie die je nu, in de moderne tijd, kan voelen.
Correct. Ons lichaam is op dat vlak in de prehistorie blijven steken. Zoals Professor Harari in zijn wereldwijde bestseller “Sapiens: A Brief History of Humankind” aangeeft, zijn wij nét dezelfde mensen als diegenen die hier 10.000 jaar geleden leefden. Op de mobiele telefoons en technologie na zien we er identiek hetzelfde uit, denken we identiek hetzelfde enzovoort.
Op het moment dat je begint te hyperventileren denkt je lichaam dus dat er een tijger of iets anders in de buurt is. Om te kunnen vechten of vluchten, heb je natuurlijk alle energie nodig die je hebt, vandaar dat je spieren extra zuurstof nodig hebben. Bijgevolg begint je lichaam bewust verkeerd te ademhalen. Het wil een zuurstofvoorraad aanleggen.
Het probleem bij hyperventilatie, je bent niet aan het lopen…
De grote oorzaak van hyperventilatie is dat je lichaam je op voorhand klaar aan het maken is voor dat gevaar. Het heeft geen zin dat het pas zuurstof en energie naar je spieren stuurt wanneer de sabeltandtijger al achter je aan holt. Dan is het te laat. Je lichaam probeert slim te zijn, en bereid je op voorhand voor, terwijl alles nog relatief rustig is en jij nog stil staat. Dan ben je al klaar, voor het geval dat.
Je krijgt dus alle symptomen die je zou krijgen net alsof je al een hele tijd aan het lopen bent, terwijl je gewoon stil staat. Ik moet je niet uitleggen hoe onaangenaam dat voelt indien jij op dat moment gewoon ergens neerzit of staat en er in de verste verte geen tijgers of wolven te bespeuren zijn.
Je gaat de symptomen van hyperventilatie overduidelijk voelen en dáár dan mee inzitten natuurlijk. Laten we dus eerst even naar de symptomen van hyperventilatie kijken.
Symptomen die bij hyperventilatie horen
Je kan eigenlijk een hele resem symptomen voelen. Er zijn lichamelijke en mentale symptomen.
De meest voorkomende lichamelijke zijn:
- Vanuit de borst in plaats van de buik ademhalen
- Hartkloppingen
- Een heel verstikkend en benauwd gevoel
- Zenuwen of zenuwachtig zijn
- Kortademig worden
- Tintelingen in je gehele lichaam of op een specifieke plaats (gezicht of ledematen)
- Een zwaar gevoel op de borst
- Hoofdpijn of migraine
- Misselijk worden
- Droge mond
- Duizeligheid
- Een gevoel van warmte of koude dat doorheen je lichaam gaat
- Licht gevoel in het hoofd
- Concentratieproblemen (derealisatie)
- Het rollercoaster adrenaline gevoel in je lichaam
- Moe zijn (voornamelijk achteraf)
Dit zijn de meest voorkomende symptomen, de lijst van mogelijkheden is natuurlijk nog veel langer dan dit.
De meest voorkomende mentale symptomen zijn:
- Overactieve geest
- Heel veel “wat als?” gedachten
- Als somber en negatief bekijken, geen “fun” meer hebben
- Niet kunnen slapen of steeds wakker worden
- Doen wat je kan om dit aub niet nog eens mee te hoeven maken
- Niet meer voluit genieten van het leven
- Een negatief zelfbeeld krijgen
- Een verlies van zelfvertrouwen
- Zaken, omgevingen, mensen, gebeurtenissen beginnen vermijden
Ook hier is de lijst natuurlijk langer dan dit, maar dit zijn de meest voorkomende symptomen bij hyperventilatie, angst en paniekaanvallen.
Hoe je het per ongeluk erger maakt
Als je tot hier gevolgd hebt, dan weet je ondertussen dat je lichaam denkt dat het in gevaar is, verkeerd ademhaalt om zuurstof naar de spieren te sturen en jij daardoor een hele resem symptomen kan voelen.
Stel dat je ooit écht in gevaar bent, dan ga je daar niet mee inzitten. Als er ooit een tijger voor jou staat, dan ga je niet op je ademhaling beginnen letten, of op dat duizelen of alle andere dingen die je voelt. Wanneer hyperventilatie je echter overvalt tijdens een gewone, normale dag, dan ga je je zorgen maken. Je gaat het onder controle willen krijgen en je zo snel mogelijk weer rustig, zen en normaal willen voelen. Niet?
Wel, als je bang wordt van de symptomen van hyperventilatie, dan voeg je dus “angst” toe. Je verzet je, je verhoogt de spanning, de onrust en de stress. Wat doet je lichaam wanneer het denkt dat je in gevaar bent? Het hyperventileert, omdat je spieren extra zuurstof nodig hebben. Hoe laat je aan je lichaam weten dat je in gevaar bent? Door je zorgen te maken, veel stress te voelen of angst te hebben voor iets.
Je voelt me al van ver aankomen natuurlijk, maar hier ben je dan door je eigen reactie de hyperventilatie en de angst aan het vergroten. Zo start je natuurlijk de vicieuze cirkel op waarbij het hyperventileren steeds erger lijkt te worden.
Hoe meer je het hyperventileren onder controle probeert te krijgen, hoe erger je het maakt!
Een deel van de oplossing tegen hyperventilatie is dat je dit beseft!
Bekende mensen met hyperventilatie
Het goede nieuws indien je last hebt van hyperventilatie is dat je niet alleen bent.
Er zijn veel bekende mensen die geplaagd worden door angst, paniekaanvallen en hyperventilatie. Jennifer Lawrence had tijdens de opnames van de film Mother bijvoorbeeld last van hyperventilatie. Andere bekende mensen zoals Oprah, Ellie Goulding, Amanda Seyfried, Kim Basinger en vele andere hebben er ook last van.
Ik kan uit respect geen namen noemen, maar er zijn heel wat bekende mensen die m’n audio programma tegen angst gevolgd hebben om hun hyperventilatie en andere angsten aan te pakken. Denk hier aan acteurs en actrices, sportmannen en vrouwen en mensen uit de muziekwereld. Eén van die muzieksterren stuurde me bij haar eerste contact een filmpje door van een groot optreden dat ze gaf. Ze vertelde me: “op minuut 6 en 13 seconden in dat filmpje begint m’n paniekaanval”. Dat was aan de beelden niet te zien natuurlijk, en toch weet ik uit ervaring heel goed wat ze dan aan het meemaken was.
Het doet me ook denken aan de CEO van een internationaal zeer bekend bedrijf die al jaren last had van een angststoornis en toch grote professionele successen boekte.
Als ik puur naar mijn eigen ervaring kijk, dan zijn er veel mensen die hier last van hebben en je ziet het zeker niet altijd aan de buitenzijde. Meer nog, “iedereen kent me als een sterke vrouw/man” hoor ik regelmatig van de mensen die me contacteren. Je bent dus helemaal niet alleen
Kan je hyperventilatie voorkomen?
Het zou natuurlijk leuk zijn indien je dit alles kan voorkomen. Dat is tevens ook het moeilijke. Zoals je kon lezen is je verzetten het hyperventileren net aan het aanwakkeren en versterken. Om hyperventilatie te voorkomen moeten we dus vooral kijken naar hoe je je lichaam opnieuw tot rust kan brengen.
Let goed op je interne dialoog
Je zal het me bijna in elke video op de website horen zeggen, let goed op hoe je tegen jezelf praat.
Als je om één of andere reden aan je lichaam aangeeft dat je in gevaar bent, dan gaat het stilaan beginnen hyperventileren. Als je daar dan weer bang van wordt, dan maak je alles erger. Dan worden de angst en alle andere emoties nog groter.
Vandaar dat de mensen die het audio programma volgen vanaf de eerste sessie een speciaal stappenplan krijgen dat haarfijn uitlegt hoe je dan met die emoties en gevoelens kan omgaan en wat je best wel en niet zegt.
Wat je ook doet, probeer wat ik hier beschrijf gewoon te beseffen op dat moment. Zeg tegen jezelf: “okay, mijn lichaam is in paniek aan het slaan en verkeerd aan het ademhalen omdat het denkt dat er iets aan de hand is. Als IK nu nog méér denk dat er iets aan de hand is en me verzet, dan versterk ik het hyperventileren nog meer”. Dat is een efficiënten manier om de druk van de ketel te halen.
Blaas niet in een zakje
Eén van de oorzaken van hyperventilatie is de onbalans tussen zuurstof en CO2 in je lichaam. Als behandeling van die hyperventilatie wordt regelmatig aangeraden om in een zakje te blazen. Dat is geen goed idee! Ten eerste omdat het niet werkt, zoals meerdere wetenschappelijke studies aantonen. Eén van die studies ontdekte bijvoorbeeld dat het niet uitmaakt of je nu in een zak of een open buis ademhaalt. De oorspronkelijke theorie achter het in een zakje blazen wordt hierdoor volledig onderuit gehaald. Die theorie stelde dat je dankzij het zakje je uitgeademde lucht (boordevol carbon dioxide) opnieuw inademt. Zo kan je het teveel aan zuurstof en de te lage CO2 in je lichaam, in theorie, weer in balans brengen. Dat is dus niet het geval.
Plus, het kan je lichaam nog meer in paniek brengen omdat dat nog steeds denkt dat je in gevaar bent en zuurstof nodig hebt. Als jij het dan méér CO2 begint te geven, dan is je lichaam daar niet gelukkig mee.
Angstige mensen zijn gevoeliger voor CO2
De tweede reden waarom in een zakje blazen echt af te raden is, is omdat het wetenschappelijk aangetoond is dat mensen die last hebben van een angststoornis of een paniekstoornis hypersensitief zijn voor de angstverhogende effecten van ingeademde carbon dioxide (CO2). Dat is net wat je via dat zakje zou inademen. Olie op het vuur gieten, heet dat.
Het is iets wat ik vroeger zelf heel snel aanvoelde. Wanneer ik in een zaal met veel mensen was, dan voelde ik me daar altijd extra duizelig, misselijk en gewoon niet OK, zéker in de de winter of wanneer het een slecht verluchte ruimte was. Dat is logisch, want een ruimte met veel mensen bevat veel uitgeademde lucht (C02), eens dat niveau boven een bepaald percentage gaat (35% volgens het onderzoek), gaan bij hypersensitieve mensen zoals wij de alarmbellen af natuurlijk.
Ook dat heeft trouwens weer een nut. Het was handig dat ons lichaam ons kon verwittigen wanneer we in de prehistorie te diep een grot afzakten of elders waren waar het zuurstofniveau te laag aan het zakken was. Wanneer je er in een restaurant, cinema, grote zaal of een andere ruimte plots last van krijgt, dan is het minder aangenaam natuurlijk.
Waar komt dat benauwde gevoel tijdens hyperventilatie vandaan?
Meestal ga je je tijdens het hyperventileren benauwd beginnen voelen, alsof je lichaam je duidelijk wil maken dat je “daar” weg moet. Waar je dan ook bent. Het voorgaande hoofdstuk heeft je reeds duidelijk gemaakt waarom dat gebeurt.
Je lichaam wil je weer naar een veilige plaats brengen en wil onmiddellijk weg, zodat je weer veilig bent.
En jij, langs jouw kant, jij wil dan weer dat het gevoel weg gaat, zodat je je weer rustig kan voelen.
Dit is een heel belangrijk kruispunt voor vele mensen, hier moet je een belangrijke keuze maken. Als je doet wat je lichaam vraagt en je loopt weg, dan heb je aan je lichaam aangegeven dat het inderdaad in gevaar was en dat het hyperventileren de correcte reactie was! Vandaar dat je dan nog meer last begint te krijgen van hyperventilatie. De vermijdingsdrang was bij mij zo groot geworden, dat ik op den duur heel veel begon te vermijden (zoals je in m’n volledige verhaal kan zien).
Het is belangrijk dat je gewoon blijft waar je bent, zodat je lichaam kan leren dat “hyperventileren” niet nodig was.
Therapie en behandeling van hyperventilatie
Hier bestaat een hele resem van mogelijkheden, waarvan de ene behandeling al beter werkt dan de andere. Heel wat artsen zijn bij hyperventilatie en angsten fan van medicatie. Ook hier zijn verschillende soorten, waaronder medicatie die er voor zorgt dat serotonine niet opnieuw door je lichaam opgenomen kan worden en dus aanwezig blijft in je hersenen. Met het delicate evenwicht in ons lichaam spelen houdt altijd risico’s in, om nog van de verslavende effecten te zwijgen.
Aangezien ik mensen al sinds 2005 help, een eeuwigheid dus, heb ik meer dan voldoende mensen gezien die al jaren medicatie innamen en uiteindelijk nog geen stap verder stonden (met dan de afhankelijkheid van die medicatie erbovenop, waardoor stoppen de symptomen verergert).
Vandaar dat ik meer fan ben van de natuurlijke aanpak. Dat kan gewone therapie zijn bij een psycholoog, mijn eigen audio programma dat mensen van thuis uit volgen, of iets anders waar je je goed bij voelt.
Merk wel op dat in het verleden graven weinig zin heeft bij hyperventilatie. Indien je psycholoog die aanpak opstart, dan zit je mogelijk op het verkeerde spoor. Je hebt technieken nodig in het “nu”, die je tijdens het hyperventileren zelf kan toepassen.
Ademhalingsoefeningen dan maar?
Ademhalingsoefeningen zijn de meest voorgeschreven behandeling bij hyperventilatie. Het dekt echter slechts een deel van de lading. Als je het volledige artikel las, dan weet je dat het verkeerd ademhalen eerder een symptoom is. Je ademt verkeerd omdat je lichaam bloed en zuurstof naar de spieren begint te sturen. Zolang je dat deel niet aanpakt, kan er niet veel veranderen.
Toch heeft anders ademhalen een nut. Het is één van de manieren waarop je aan je lichaam kan aangeven dat alles OK is, dat er geen “paniek” nodig is.
Wat opmerkelijk kan lijken, is dat je symptomen de hoogte in gaan eens je rustiger begint te ademhalen. Dat is opnieuw omdat je lichaam denkt dat je aan het tegenwerken bent (“de spieren hebben meer zuurstof nodig”, denkt het, “het is nu niet het moment om rustig te worden, doe dat maar nadat de tijgers hier weg zijn!”) Laat je dus niet uit je lood slaan indien je hartslag en de andere symptomen van hyperventilatie plots de hoogte in gaan. Dat is normaal.
De oplossing? Je lichaam en geest tot rust brengen. Maar mogelijk niet hoe je denkt.
Je zal je lichaam inderdaad moeten aanleren dat het niet in gevaar is. Dan kan alles tot rust komen, kan je zenuwstelsel zich herstellen (op dit moment is dat overgevoelig geworden), je slaapkwaliteit verbeteren en nog veel meer.
Dat hoef je niet te doen door meditatie, yoga, verre retreats in zeer vochtig-warme oorden, mindfulness, allerhande apps op je telefoon te installeren met rustgevende muziekjes, ASMR, alleen op een onbewoond eiland te gaan wonen of andere leukheden.
Je moet je relatie met de angst zelf veranderen door hoe je reageert wanneer je de eerste gevoelens van hyperventilatie voelt opkomen.
De oplossing ligt in het anders omgaan met alles wat jouw lichaam op dit moment steeds opnieuw in opperste staat van paraatheid brengt.
Als je daar extra hulp bij wil en dit artikel nog niet voldoende was, dan raad ik aan dat je je inschrijft op de nieuwsbrief en/of dat je het audioprogramma bekijkt. Duizenden mensen hebben hier heel veel aan gehad. Jij mogelijk ook!
En indien je mij wil contacteren, dan kan je dat hier doen.
Ik vond het fijn dat je het artikel tot het einde las. Dat toont alvast aan dat je gemotiveerd bent om dit aan te pakken!
Groeten,
Geert
Wetenschappelijke referenties en studies:
In een zakje blazen tijdens hyperventilatie – J Behav Med. 1988 Jun; 11(3):303-10
Hypoxic hazards rebreathing – Ann Emerg Med. 1989 Jun;18(6):622-8
Angstgevoelige mensen zijn hypersensitief voor CO2 – Biol Psychiatry. 1990 Nov 1:28(9):743-57